Εκτός σκηνής - Όσα δεν βλέπουν οι θεατές σε μια παράσταση musical

Το κοινό που θα παρακολουθήσει μια παράσταση musical θα δει να ξεδιπλώνεται μπροστά του μια εντυπωσιακή και καλοκουρδισμένη παραγωγή - μια ιστορία που θα του διηγηθούν οι ερμηνευτές χρησιμοποιώντας λόγο, τραγούδι και χορό, δίνοντάς του την ευκαιρία να δραπετεύσει για λίγο σε έναν άλλον τόπο και χρόνο.

Αυτό που θεατές δεν συνειδητοποιούν, ούτε μπορούν να φανταστούν, πιθανότατα, είναι το πόσες επιμέρους ενέργειες απαιτείται να εκτελεστούν εκτός σκηνής κατά τη διάρκεια μιας παράστασης: αστραπιαίες αλλαγές κουστουμιών και σκηνικών, διορθώσεις στο μακιγιάζ και ρυθμίσεις των μικροφώνων, η ζωντανή ορχήστρα να βρίσκεται διαρκώς σε απόλυτη συγκέντρωση ώστε, υπό την καθοδήγηση του μαέστρου, να μπαίνει με συνέπεια στο κατάλληλο σημείο, οι τεχνικοί στα φώτα και στη μουσική να επεμβαίνουν με ακρίβεια, οι ηθοποιοί να κάνουν πρόβες της τελευταίας στιγμής στις κουίντες. Όλοι, καθένας από το πόστο του, πρέπει να συνεργαστούν με μεθοδικότητα και αυστηρή οργάνωση προκειμένου να φθάσει στο κοινό το τελικό αποτέλεσμα.

Μια ολοκληρωμένη εκ των έσω εικόνα του πώς δημιουργείται καθημερινά η παράσταση που τελικά απολαμβάνει το κοινό έχει ως εξής:

Ο χώρος του θεάτρου ανοίγει για το προσωπικό αρκετές ώρες πριν την παράσταση. Το πρώτο πράγμα που πρέπει να γίνει είναι να καθαριστεί πλήρως και να τακτοποιηθεί προκειμένου να υποδεχθεί το νέο κοινό. Επίσης, για ορισμένες ώρες πριν την ώρα έναρξης κάποιος βρίσκεται στον χώρο του ταμείου, διαθέτοντας εισιτήρια και διευθετώντας τις κρατήσεις για την παράσταση της ημέρας. Στους χώρους του θεάτρου, κρυμμένα από τα μάτια των θεατών, αλλά οργανωμένα έτσι ώστε να διατηρούνται σε καλή κατάσταση και να είναι εύκολη η αναζήτησή τους, φυλάσσονται σκηνικά αντικείμενα προηγούμενων παραστάσεων, τα οποία επαναχρησιμοποιούνται όποτε χρειαστεί, όπως και τα σκηνικά και ο σκηνικός εξοπλισμός όλων των έργων που ανεβαίνουν παράλληλα κατά την τρέχουσα θεατρική σεζόν, τα οποία εναλλάσσονται.

Στον χώρο της αίθουσας, οι τεχνικοί επιμελούνται το σκηνικό, διορθώνοντας ό,τι πρόβλημα μπορεί να έχει ανακύψει κατά την προηγούμενη παράσταση, κι ο διευθυντής σκηνής ελέγχει ότι τα πάντα είναι έτοιμα και στη θέση τους ώστε το έργο να ξεκινήσει άλλη μια φορά από την αρχή. Ομοίως, επιδιορθώσεις και μετατροπές χρειάζονται συχνά και τα κουστούμια, καθώς αφ’ενός «ταλαιπωρούνται» κατά τη διάρκεια κάθε παράστασης, αφ’ετέρου συμβαίνουν κι ατυχήματα. Ο ενδυματολόγος, λοιπόν, φροντίζει τα κουστούμια να είναι έτοιμα κάθε φορά για την επόμενη παράσταση, τα επιδιορθώνει, τα καθαρίζει όσο συχνά χρειάζεται, και ελέγχει ότι δεν λείπει κανένα αξεσουάρ.

Στη συνέχεια καταφθάνουν οι ερμηνευτές. Στα καμαρίνια τους αποχωρίζονται τα ρούχα και τα αντικείμενα της πραγματικής τους ζωής, και ξεκινάνε τη μεταμόρφωσή τους στους ρόλους. Ανάλογα τις συνθήκες και την άνεση των χώρων κάθε θεάτρου, είναι πολύ πιθανό να πετύχεις ερμηνευτές στους διαδρόμους να βοηθάνε ο ένας τον άλλον με τα κουστούμια και το μακιγιάζ, προκειμένου να μη συνωστίζονται στα καμαρίνια. Άλλωστε, στο θέατρο δεν βρίσκεται ακόμη κανείς άλλος πέρα από τον θίασο και το προσωπικό. Έτοιμοι κατά το μεγαλύτερο μέρος, ώστε να είναι σίγουρο ότι δεν θα προκύψουν απρόοπτα της τελευταίας στιγμής, και αφήνοντας στην άκρη μόνο τμήματα των κουστουμιών που μπορεί να τους εμποδίζουν στην κίνηση ή να τους προκαλούν δυσφορία, οι ερμηνευτές θα βγουν στη σκηνή ή στους χώρους των παρασκηνίων για ζέσταμα, σωματικό και φωνητικό, ανάλογα και με τις ανάγκες του κάθε ρόλου. Άλλοι προτιμούν να κάνουν κοινό ζέσταμα σε ομάδες, άλλοι ατομικά.

Σιγά σιγά καταφθάνουν και τα μέλη της ορχήστρας, και παίρνουν τις θέσεις τους. Ελέγχουν τα όργανά τους και ξεκινάνε ζέσταμα. Όταν έχουν μαζευτεί πια όλοι, ο θίασος καλείται στη σκηνή για sound check. Εν τω μεταξύ έχουν έρθει και οι φωτιστές κι έχουν πάρει θέση στην κονσόλα, οπότε γίνεται ένας τελικός έλεγχος και στα φώτα.

Μετά από αυτό οι ερμηνευτές θα λάβουν οδηγίες να επιστρέψουν στα καμαρίνια και να ετοιμαστούν πλήρως. Τα φώτα της σκηνής και των παρασκηνίων θα σβήσουν, η αυλαία θα κλείσει, και οι πόρτες της αίθουσας θα ανοίξουν για το κοινό. Ο σκηνοθέτης, ή ο βοηθός του, θα περάσει από τα καμαρίνια για να δώσει οδηγίες και παρατηρήσεις βάσει της προηγούμενης παράστασης. Ο διευθυντής σκηνής θα καλέσει τους ερμηνευτές να πάρουν θέσεις. Έτοιμοι στα παρασκήνια, είτε συνεχίζουν το σωματικό ζέσταμα, είτε κινούνται νευρικά, προσπαθώντας να μετατρέψουν το άγχος τους σε δημιουργική ενέργεια και σκηνική ένταση.

Ανοίγει η αυλαία και η παράσταση ξεκινάει. Στα παρασκήνια βρίσκονται σε ετοιμότητα οι ερμηνευτές που είναι να εμφανιστούν στη συνέχεια, όπως και ο διευθυντής σκηνής, που έχει τον γενικό έλεχο: βοηθάει στις αλλαγές των κουστουμιών, δίνει στους ερμηνευτές τα σκηνικά αντικείμενα, ελέγχει αν βρίσκονται εγκαίρως στις θέσεις τους για να βγουν στη σκηνή, δίνει οδηγίες για τις αλλαγές των σκηνικών. Κάποιες αλλαγές κουστουμιών πρέπει να γίνουν σε δευτερόλεπτα – για τον λόγο αυτό τα κουστούμια πρέπει να έχουν σχεδιαστεί εξαρχής κατάλληλα: στρώσεις υφασμάτων και ενδύματα που αφαιρούνται, κάπες και πανωφόρια που κρύβουν το κουστούμι που βρίσκεται από κάτω, αποσπώμενα αξεσουάρ. Εάν ο ερμηνευτής έχει ελάχιστο χρόνο για να αλλάξει, πιθανότατα δεν προλαβαίνει να το κάνει μόνος του, ούτε βέβαια να πάει στα καμαρίνια. Η αλλαγή θα γίνει στα παρασκήνια, όπου πρέπει να βρίσκονται όλα τα απαραίτητα για την επόμενη εμφάνισή του, κουστούμια και αντικείμενα, και θα τον βοηθήσουν σε αυτό ο ενδυματολόγος και τα υπόλοιπα μέλη του θιάσου. Αντιστοίχως, ο διευθυντής σκηνής και οι υπόλοιποι ερμηνευτές θα βοηθήσουν σε ό,τι άλλο χρειαστεί για να κυλήσει σωστά η παράσταση, για παράδειγμα να οδηγήσουν έναν ερμηνευτή να βγει από το σωστό σημείο σε περίπτωση που το κουστούμι του εμποδίζει την ορατότητά του, ή να κάνουν χώρο στις κουίντες ώστε να περάσουν οι ερμηνευτές που βγαίνουν από τη σκηνή. Όσοι ερμηνευτές δεν είναι να εμφανιστούν στη σκηνή άμεσα μπορεί να βρίσκονται στα καμαρίνια τους ή πιο πέρα στα παρασκήνια, να ξεκουράζονται ή να συνεχίζουν τις ασκήσεις τους ώστε να είναι σε εγρήγορση.

Παρά τους τεχνικούς ελέγχους πριν την έναρξη της παράστασης, δεν είναι καθόλου απίθανο να προκύψουν τεχνικά προβλήματα κατά τη διάρκειά της. Για τον λόγο αυτό οι τεχνικοί στον ήχο και στα φώτα βρίσκονται στα πόστα τους συνεχώς, παρακολουθώντας και επεμβαίνοντας, προκειμένου να επιλύσουν άμεσα και, κατά το δυνατόν, χωρίς να γίνει αντιληπτό από τους θεατές όποιο τεχνικό ζήτημα παρουσιαστεί.

Κατ’αυτό τον τρόπο η παράσταση κυλάει για τον θεατή ενορχηστρωμένη στην εντέλεια. Στο τέλος της το κοινό χειροκροτά, η αυλαία κλείνει, τα φώτα της σκηνής σβήνουν, θεατές και θίασος αποχωρούν, και οι τεχνικοί σκηνής επαναφέρουν το σκηνικό στην εικόνα της έναρξης, έτοιμο για την επόμενη παράσταση.

Το πόσα άτομα θα αποτελούν στην πραγματικότητα το προσωπικό που εργάζεται πίσω από τη σκηνή σε μία παράσταση (όπως και τον ίδιο τον θίασο, άλλωστε) εξαρτάται, βεβαίως, από οικονομικά μεγέθη. Σε κάθε περίπτωση, όμως, λιγότεροι ή περισσότεροι, για να γεννηθεί αυτό που τελικώς οι θεατές αντιλαμβανόμαστε ως παράσταση, πρέπει ο κάθε ένας να βρίσκεται εκεί και να εκτελεί το έργο που του αντιστοιχεί με απόλυτη ακρίβεια, αμείωτη συγκέντρωση και αυστηρή συνέπεια, ώστε με τη συνεργασία όλων και οργάνωση μέχρι και την τελευταία λεπτομέρεια το κοινό να πάρει αυτό για το οποίο έρχεται – τη μαγεία.

Επιμέλεια: Έβελυν Σδούκου