Συχνά ακούμε και χρησιμοποιούμε, ειδικά σε αυτό το blog, τον όρο «ερμηνευτικές τέχνες». Όμως καταλαβαίνουμε, ουσιαστικά, πόσα περιλαμβάνει και τι είναι αυτή η κατηγορία τέχνης;
Τι είναι ερμηνευτική τέχνη;
Όταν λέμε ερμηνευτικές τέχνες εννοούμε αυτές που χρειάζονται τη φωνή ή το σώμα του ερμηνευτή ή τον ίδιο να χρησιμοποιεί ένα άψυχο αντικείμενο για να μεταδοθεί η καλλιτεχνική έκφραση. Και θα μου πείτε και στη ζωγραφική (εικαστικές τέχνες) χρησιμοποιείται άψυχο αντικείμενο. Ναι, μόνο που σε αυτή την περίπτωση η καλλιτεχνική έκφραση μπορεί να υπάρχει μετά το πέρας της συμμετοχής του καλλιτέχνη. Στις ερμηνευτικές τέχνες θέλουμε τον καλλιτέχνη παρόντα, την ώρα που ο θεατής απολαμβάνει την καλλιτεχνική έκφραση.
Ποιες είναι οι ερμηνευτικές τέχνες;
Η μουσική, το θέατρο και ο χορός, ακόμα και τα ακροβατικά, είναι οι 3 κατηγορίες ερμηνευτικών τεχνών. Στη μουσική χρησιμοποιεί ο καλλιτέχνης είτε τη φωνή του είτε κάποιο μουσικό όργανο (άψυχο αντικείμενο), στο θέατρο χρησιμοποιεί το σώμα και τη φωνή του, και στον χορό το σώμα του. Ξέρετε βέβαια και μια τέχνη που τα έχει όλα αυτά μαζί: το μουσικό θέατρο (musical), όπου ο ερμηνευτής τραγουδά χρησιμοποιώντας τη φωνή του, είναι θέατρο, άρα έχει και κάποιο ρόλο και κατ’ επέκταση και πάλι χρησιμοποιεί το σώμα και τη φωνή του, και χορεύει, που και πάλι χρησιμοποιεί το σώμα του με άλλον τρόπο.
Καλλιτέχνες
Οι ενασχολούμενοι με τις ερμηνευτικές τέχνες αποκαλούνται καλλιτέχνες. Μπροστά σε ένα ζωντανό ακροατήριο ερμηνεύουν κάποιοι, όμως και κάποιοι άλλοι υποστηρίζουν. Έχουμε τον τραγουδιστή, μα έχουμε και τον μουσικοσυνθέτη, έχουμε τον χορευτή, μα έχουμε και τον χορογράφο, έχουμε τον ηθοποιό, μα έχουμε και τον θεατρικό συγγραφέα.
Ένας καλλιτέχνης που διαπρέπει και στα τρία είδη ερμηνευτικών τεχνών λέγεται Τριπλή Απειλή (Triple Threat). Τέτοιοι, όπως αναφέραμε νωρίτερα, είναι οι ερμηνευτές των μιούζικαλ.
Για να φτάσει μια παράσταση στα μάτια των θεατών, πρέπει να εργαστούν πολλοί άνθρωποι. Άνθρωποι των ερμηνευτικών τεχνών είναι και οι σκηνοθέτες, οι συγγραφείς, οι συνθέτες, οι ενδυματολόγοι, οι φωτιστές, οι σκηνογράφοι, οι φροντιστές, οι τεχνικοί, οι κομμωτές, οι μακιγιέρ, που συχνά παραμένουν αόρατοι για το κοινό των παραστάσεων.
Οι κατηγορίες των ερμηνευτικών τεχνών πιο αναλυτικά
Θέατρο
Το θέατρο είναι ο κλάδος των ερμηνευτικών τεχνών που ασχολείται με την υποκριτική αφήγηση ιστοριών μπροστά σε ακροατήριο, κάνοντας χρήση ενός συνδυασμού από λόγο, κινήσεις, μουσική, χορό, ήχους και θεάματα, και τον τυποποιημένο αφηγηματικό θεατρικό διάλογο. Κάθε ένα από αυτά τα στοιχεία ξεχωριστά αποτελεί μία ερμηνευτική τέχνη.
Τους ερμηνευτές του θεάτρου τους λέμε συνήθως ηθοποιούς εκτός από καλλιτέχνες.
Χορός
Ο χορός είναι μορφή καλλιτεχνικής έκφρασης που γενικά αναφέρεται στην κίνηση του ανθρώπινου σώματος, συνήθως ρυθμική και σε αρμονία με τη μουσική, που αποσκοπεί στην ψυχαγωγία του ακροατηρίου στον χώρο των παραστάσεων. Οι ορισμοί για το τι συνιστά τον χορό εξαρτώνται από κοινωνικούς, πολιτισμικούς, αισθητικούς, καλλιτεχνικούς και ηθικούς περιορισμούς, και κυμαίνονται από τις μηχανικές κινήσεις των παραδοσιακών χορών έως τις κωδικοποιημένες τεχνικές του μπαλέτου και τον ελεύθερο, σύγχρονο χορό.
Ο χορός είναι μια δυνατή παρόρμηση, αλλά η τέχνη του χορού είναι μία παρόρμηση που διοχετεύεται από έμπειρους καλλιτέχνες σε κάτι που γίνεται έντονα εκφραστικό και μπορεί να τέρψει τους θεατές που δεν έχουν τη διάθεση να χορέψουν οι ίδιοι. Αυτές οι δύο έννοιες (ο χορός ως δυνατή παρόρμηση και ο χορός ως μια επιδέξια χορογραφημένη τέχνη που παρουσιάζεται από εκπαιδευμένους επαγγελματίες) είναι οι δύο πιο σημαντικές ιδέες που συνδέονται με την εξέταση του θέματος.
Η χορογραφία είναι ο προγραμματισμός της αλληλουχίας των χορευτικών κινήσεων και η υπόδειξη αυτών στους χορευτές. Η τέχνη της χορογραφίας εστιάζει στην ανθρώπινη κίνηση και μορφή, με όρους χώρου, χρόνου, ενέργειας και σχήματος.
Τους ερμηνευτές του χορού τους λέμε συνήθως χορευτές.
Μουσική
Η μουσική είναι μια μορφή τέχνης που συνδυάζει τόνους, ρυθμό και δυναμική για να δημιουργήσει τον ήχο. Πραγματοποιείται με ποικιλία μέσων, οργάνων και στυλ και διακρίνεται σε είδη όπως παραδοσιακή, κλασσική, τζαζ, χιπ χοπ, ποπ, ροκ κ.α.. Ως μορφή τέχνης, η μουσική μπορεί να παρουσιαστεί ζωντανά ή μαγνητοσκοπημένη, και μπορεί να είναι προγραμματισμένη ή αυτοσχέδια.
Καθώς η μουσική είναι πρωτεϊκή τέχνη, εύκολα εναρμονίζεται με λυρικά τραγούδια όπως και οι φυσικές κινήσεις στο χορό. Επιπλέον, έχει την ικανότητα να διαμορφώνει τις ανθρώπινες συμπεριφορές και να επηρεάζει τα συναισθήματα (κάτι που και οι άλλες δύο μορφές τέχνης φυσικά μπορούν με άλλους μηχανισμούς, αλλά αυτό απαιτεί μεγάλη ανάλυση).
Σύντομη ιστορική αναδρομή στη Δύση
Η πρώτη ερμηνευτική τέχνη εμφανίστηκε τον 6ο αιώνα π.Χ. και είναι το θέατρο, με τους αρχαίους Έλληνες τραγωδούς ποιητές να γράφουν θεατρικά έργα. Μέσα στο θέατρο άρχισε την εμφάνιση του και ο χορός (όπως εξηγήσαμε, ο χορός σαν ανθρώπινη παρόρμηση δεν είναι το ίδιο με την επιδέξια χορογραφημένη τέχνη. Φυσικά και ο χορός σαν παρόρμηση υπήρχε από την προϊστορία.)
Την περίοδο του Μεσαίωνα (από τον 6ο αιώνα μ.Χ.) οι ερμηνευτικές τέχνες περιορίστηκαν σε θρησκευτικές ιστορικές αναπαραστάσεις και έργα ηθικής.
Την περίοδο της Αναγέννησης (15ος αιώνας μ.Χ) οι ερμηνευτικές τέχνες, μαζί με τις άλλες μορφές τέχνης, είδαν μια αναβίωση. Ορισμένα θέατρα περιελάμβαναν χορευτικές σκηνές.
Το 1567 παρουσιάστηκε η πρώτη όπερα (Δάφνη).
Οι Γάλλοι εισήγαγαν τα επίσημα μαθήματα χορού τον 17ο αιώνα.
Ο 19ος αιώνας ήταν μια περίοδος ανάπτυξης για τις ερμηνευτικές τέχνες με τεχνικές εξελίξεις όπως η εισαγωγή του τεχνητού φωτισμού στα θέατρα, μπουρλέσκα, χοροί μενεστρέλων, και διάφοροι τύποι θεάτρου. Στο μπαλέτο, οι γυναίκες έκαναν μεγάλη πρόοδο στον άλλοτε ανδροκρατούμενο χώρο τέχνης.
Η άφιξη των Ρώσικων μπαλέτων του Σεργκέι Ντιάγκιλεφ (1909-1929) έφερε την επανάσταση στον χώρο του μπαλέτου και των ερμηνευτικών τεχνών γενικότερα σε όλο το Δυτικό κόσμο, κυρίως μέσω της έμφασης του Ντιάγκιλεφ στη συνεργασία, που έφερε χορογράφους, χορευτές, σκηνογράφους/καλλιτέχνες, συνθέτες και μουσικούς μαζί.
Με την εφεύρεση του κινηματογράφου στα τέλη του 19ου αιώνα από τον Τόμας Έντισον και την ανάπτυξη της βιομηχανίας του κινηματογράφου στο Χόλιγουντ στις αρχές του 20ου αιώνα, οι ταινίες έγιναν τα κύρια μέσα απόδοσης των ερμηνευτικών τεχνών.
Το πρώτο θεατρικό μιούζικαλ (όχι φυσικά με τη μορφή που το ξέρουμε σήμερα) ήταν το "Black Crock" (1866), και το πρώτο μιούζικαλ που χρησιμοποιούσε το σύνολο των παραστατικών τεχνών για να εξελίξει την ιστορία ήταν το Show Boat (1927). Στην Ελλάδα το πρώτο κινηματογραφικό μιούζικαλ ήταν το "Χαρούμενο ξεκίνημα" (1954).
Στις αρχές του 20ου αιώνα παρουσιάστηκαν οι σύγχρονοι χοροί ως απάντηση στους περιορισμούς του παραδοσιακού μπαλέτου.
Το Rhythm and Blues είναι ένα δημοφιλές είδος αφροαμερικάνικης μουσικής και βρέθηκε στο προσκήνιο στις αρχές του 20ου αιώνα ως πολιτιστικό φαινόμενο που επηρέασε τα δημοφιλή είδη μουσικής διεθνώς.
Στη δεκαετία του 1930 η Ζαν Ρόζενθαλ εισήγαγε το μοντέρνο σκηνικό φωτισμό, που άλλαξε τη φύση της σκηνής καθώς τα μιούζικαλ του Μπρόντγουεϊ έγιναν φαινόμενο στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Επίλογος
Αυτό που ξεχωρίζει τις ερμηνευτικές τέχνες λοιπόν είναι το ότι είναι αλληλένδετες με το ανθρώπινο στοιχείο για να υπάρχουν. Ο πίνακας του Μονέ ή του Ντα Βίντσι υπάρχει και χωρίς αυτούς, και με εμάς ικανούς να θαυμάσουμε το έργο τους. Όμως η σύνθεση του Μπετόβεν, το έργο το Ιονέσκο, ή η χορογραφία του Πετιπά, δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς τους ερμηνευτές των έργων τους. Το έργο υπάρχει, για το κοινό όμως, τι λέει ένα κομμάτι χαρτί με σημειώσεις χορογραφίας αν δεν «χορευτεί», ή μια παρτιτούρα ή ένα έργο αν δεν «παιχτεί»;
Πηγες: https://performingarts.withgoogle.com https://www.yorkvca.com/audio-paves-the-way-for-the-performing-arts/ https://enimerosi.com https://www.ft.com/content https://www.giveffect.com/blog/arts-nonprofit-automation/ https://liveforlivemusic.com/features/10-positive-benefits-of-listening-to-music-according-to-science/ https://talkroute.com/a-little-history-fun-facts-about-phone-numbers/ https://commons.wikimedia.org