Πώς οι Εβραίοι Καλλιτέχνες έχτισαν το Broadway

Ένα αμερικανικό ντοκιμαντέρ που προβλήθηκε στην Αγγλία προήγαγε τον πολύ ενδιαφέροντα, αλλά δυνητικά ευαίσθητο, ισχυρισμό πως το Μιούζικαλ του Broadway είναι σχεδόν αποκλειστικά μια εβραϊκή δημιουργία. Broadway Musicals: A Jewish Legacy, μια ταινία διάρκειας 90 λεπτών του Michael Kantor για το αμερικάνικο δίκτυο του PBS, προβλήθηκε στη σειρά του BBC1 «Imagine», και επίσης προβλήθηκε δημόσια στο Barbican Centre στο Λονδίνο, όπου ακολούθησε μια συζήτηση με οικοδεσπότη τον Mark Lawson και τον Michael Grade σχετικά με την ταινία και το μιούζικαλ του Broadway γενικότερα.

Καθιερώνοντας κάτι που οι λάτρεις είχαν ασαφώς κατανοήσει – αλλά ποτέ ξανά δεν είχαν τόσο θριαμβευτικά δει να δηλώνεται – η ταινία του Kantor καταγράφει το γνωστό κοινό στοιχείο των αδερφών Gershwin και των Oscar Hammerstein, Richard Rogers, Lorenz Hart, Kurt Weill, Leonard Bernstein, Stephen Sondheim, John Kander και Fred Ebb (Cabaret, Chicago), αλλά και των λιγότερο επιτυχημένων ταλέντων όπως οι Charles Strouse (Bye Bye Birdie, Annie) και Stephen Schwartz (Godspell, Wicked). Μα υπάρχει και ο Cole Porter που είναι επισκοπελιανός, αλλά ο Kantor έχει έτοιμη απάντηση μια σοκαριστική, αλλά περιέργως επιβεβαιωμένη, δήλωση του συνθέτη, μετά την αποτυχία αρκετών αρχικών show, να λέει σε φίλο του πως από εδώ και πέρα θα έγραφε «εβραϊκές συνθέσεις» - ένα σχόλιο το οποίο είχε ύφος θαυμασμού, παρά σαρκασμού.

Εντοπίστηκε αυτή η τάση στο ντοκιμαντέρ αλλά δεν μπόρεσε να εξηγηθεί, παρόλο που ειδικοί της μουσικής έκαναν συναρπαστικές συνδέσεις μεταξύ της μουσικής Klezmer (πρώιμοι τζαζ ήχοι που χρησιμοποιούνται στην εβραϊκή λειτουργία και στο θέατρο Yiddish) και συγκεκριμένων μιούζικαλ και μελωδιών. Σε έργα όπως Ο Βιολιστής στη Στέγη ή το Chicago, η επιρροή είναι προφανής , αλλά υπάρχει επίσης σε απροσδόκητα κομμάτια, όπως στη σκοτεινή, ρομαντική μπαλάντα του Cole Porter So in Love από το Kiss me Kate.

Στη συζήτηση που ακολούθησε μετά την προβολή στο Barbican Centre ειπώθηκε και η ενδιαφέρουσα πρόταση πως η τάση για υπερβολή και θεατρικότητα στον τρόπο που συζητούν και ομιλούν οι Εβραίοι ίσως ταιριάζει στα εν γένει τεχνικά χαρακτηριστικά του μιούζικαλ. Και ο Michael Grade αναρωτήθηκε κατά πόσον η μακρά παράδοση του θεάτρου να αποδέχεται τους «ξένους» - καθώς είναι γενικότερα πολύ πιο δεκτικός ο χώρος των τεχνών από την υπόλοιπη κοινωνία – μπορεί να έκανε το Broadway έναν ευάρεστο προορισμό για τους μετανάστες.

Μα είναι όμως χρήσιμο ή λογικό να προσδίδουμε φυλετική ταυτότητα στις τέχνες; Ο συγγραφέας Philip Roth και οι σκηνοθέτες Woody Allen και Mike Leigh, έχουν όλοι τους εκφράσει δυσαρέσκεια για το ότι χαρακτηρίζονται ως Εβραίοι Καλλιτέχνες, και θα προτιμούσαν μια περιγραφή όπως για παράδειγμα περιγράφει τον εαυτό του ο Graham Green: «ένας συγγραφέας που τυγχάνει να είναι Καθολικός».

Οι προφανείς ενστάσεις είναι πως οι καλλιτέχνες μπορεί να έχουν ένα ευρύ θεματικό φάσμα, μπορεί να έχουν γεννηθεί εντός μίας εκκλησίας/ αίρεσης αλλά μετά να έχουν μεγαλώσει μακριά από αυτή την πίστη, και, στην περίπτωση του Ιουδαϊσμού και Καθολικισμού, μπορεί αυτοί που δίνουν αυτή την εθνική ταυτοποίηση να μην το κάνουν πάντα με φιλικό τρόπο.

Συγκεκριμένα στον χώρο του μιούζικαλ θα ήταν τρελό να χαρακτηρίσουμε τον Andrew Lloyd Webber ως Αγγλικανό συνθέτη, καθώς ο πρωταγωνιστής του έργου του Jesus Christ Superstar είναι Ιουδαίος, ενώ ο χαρακτήρας της Evita Roman Καθολικός. Και θα υπήρχαν πάρα πολλές αποδείξεις για να γυριστεί και ένα ντοκιμαντέρ με θέμα Broadway Musicals: A Gay Legacy, αλλά ένα τέτοιο έργο μπορεί να θεωρηθεί ανόητο.

Κι όμως η αιρετικότητα και η μισαλλοδοξία υπήρξαν συχνά το θέμα σε έργα του Broadway. Τόσο το Showboat (Ostar Hammerstein, Jerome Kern), όσο και το Porgy and Bess (George και Ira Gershwin) ασχολούνται με τον ρατσισμό. Αλλά αυτό που είναι πολύ ενδιαφέρον - και στο ντοκιμαντέρ μπορούσε να αναλυθεί περισσότερο - είναι ότι τα τρία μακροβιότερα μιούζικαλ του Broadway έχουν ως θέμα τον αντισημιτισμό. Το Fidler on the Roof (Jerry Bock, Sheldon Harnick) διαδραματίζεται με φόντο ένα πογκρόμ, ενώ το Cabaret εκτυλίσσεται στη ναζιστική Γερμανία, και το The Producers (Mel Brooks) βάζει του μεταπολεμικούς Νέο-Ναζί και τον ίδιο τον Χίτλερ σε χορευτικά νούμερα.

Παρόλο που τώρα θεωρούνται κλασσικά έργα, κάθε ένα από αυτά τα έργα θεωρήθηκε επικίνδυνο εκείνη την εποχή. Το ντοκιμαντέρ του Kantor ανέφερε πως ο Hal Prince έκοψε το τραγούδι If You Could See Her From My Eyes, επίσης γνωστό ως το Gorilla Song (στο οποίο η γνωριμία με μια εβραία γυναίκα παρομοιάζεται με το ζευγάρωμα με πίθηκο), από την πρώτη μορφή του Cabaret, γιατί θα τρόμαζε το κοινό. Το νούμερο αυτό βέβαια ερμηνεύτηκε στην ταινία και σε μεταγενέστερες παραστάσεις. Και, παρόλα αυτά, αυτό το έργο στον πρώτο χρόνο της δημιουργίας του έκανε 7000 παραστάσεις.

Στην Αγγλία ενθαρρύνουν τους συνθέτες και στιχουργούς να είναι πιο τολμηροί, όμως απ’ό,τι φαίνεται από αυτή την ιστορία, το θάρρος και η τόλμη είναι ήδη εκεί. Είτε είναι απαραίτητη, είτε όχι η φυλετική διάκριση και χαρακτηρισμός, ήταν αυτά τα μιούζικαλ όπως Showboat, Fiddler on the Roof, Cabaret, Sweeney Todd, Assasins, που πρώτα εισήγαγαν ως θέματα τη γενοκτονία, τη μισαλλοδοξία, την κοινωνική διαίρεση, τη δολοφονία, σε μια μορφή τέχνης που είναι επιρρεπής σε γλυκανάλατα και εύπεπτα θέματα και show.

Επιμέλεια: Δέσποινα Χουζούρη

Πηγή: www.theguardian.com www.pbs.org www.thedancecurrent.com